Er wordt veel geschreven over duurzaamheid, maar slechts weinig mensen realiseren zich wat duurzaamheid echt is.
Vaak gaat het al snel over klimaatverandering, maar dat is slechts 1 van de problemen die we als mens veroorzaken.
Om het probleem te snappen moeten we een stapje terug doen. We moeten ons eerst realiseren dat we als mens onderdeel zijn van een groter systeem.
Ecosystemen in evenwicht
De wereld is leefbaar door ecosystemen. Ecosystemen bestaan door evenwicht, de soorten in een systeem hebben elkaar nodig en houden elkaar in balans.
Neem nu de muis. Een zachte winter kan er voor zorgen dat er een jaar meer muizen zijn. Maar de muizen moeten concurreren op hetzelfde voedsel. Tegelijkertijd hebben roofdieren meer te eten waardoor de muizenpopulatie weer afneemt. Is er een jaar een strenge winter, dan hebben de muizen minder concurrentie en een groter territorium om voedsel te vinden. Zo herstelt het evenwicht zichzelf.
Het gaat mis wanneer de balans zo ver verstoord wordt dat de natuur zichzelf niet kan herstellen. Neem nu bijvoorbeeld ontbossing. Een paar hectare bos kappen leidt niet direct tot problemen. In relatief korte tijd kan dit bos weer terug groeien. Maar wanneer we bossen op grote schaal uitdunnen, dan heeft dat niet alleen tot gevolg minder bomen, maar er treedt een kettingreactie op. De bomen zorgen er bijvoorbeeld voor dat er water wordt vastgehouden, verdwijnen de bomen, dan verandert het weer in een gebied. Wanneer dit op een grote schaal gebeurt kan de balans in een heel gebied omslaan en wat eens bos was veranderen in een woestijn. Het systeem kan zichzelf niet meer herstellen.
Het omgekeerde is ook waar. Tien bomen in de woestijn planten heeft weinig nut, uiteindelijk zullen ze dood gaan. Maar door massaal bomen te planten in een woestijn verandert het lokale klimaat en kan een bos ontstaan. Deze cyclus toont aan hoe cruciaal een evenwicht is binnen de natuur.
De mens als onderdeel van de natuur
In onze moderne samenleving zien we de natuur los van de mens. De natuur is een mooie plek om te ontspannen of belangrijk voor dieren.
Zeker in Nederland is het lastig voor te stellen dat er zonder natuur geen leven is. We hebben ons land deels zelf gewonnen uit de zee, natuur is vaak gepland en geplant en zonder actief waterbeleid lopen grote delen van ons land onder water. Je gaat de mens dan al snel zien als de heerser over de natuur.
We zijn niet alleen de heerser over de natuur, maar onderdeel van een evenwicht dat we natuur noemen. Verstoren we dat evenwicht, dan heeft dat gevolgen voor ons zelf. We zijn de natuur nodig om te overleven. De natuur kan wel zonder mens, maar de mens niet zonder natuur.
De natuur kan wel zonder mens, maar de mens niet zonder natuur.
Zo heeft de mens zuurstof nodig, deze wordt gemaakt door bomen en door plankton. Zonder deze twee kunnen we niet ademen.
Ook heeft de mens voedsel nodig. Hiervoor zijn niet alleen planten en dieren nodig, maar ook allerlei schimmels en andere micro-organismen.
De mens die evenwichten verstoord
- Wanneer we (teveel) gif gebruiken, heeft dit invloed op insecten en micro-organismes. Terwijl deze nodig zijn om te overleven.
- Wanneer we stoffen als PFAS of plastics laten vrijkomen in de natuur, dan komen deze uiteindelijk in ons water en eten.
- Wanneer we massaal (kunst)mest gebruiken voor voedsel productie, dan heeft dit invloed op het bodemleven.
- Wanneer we massaal afval produceren, dan komt er uiteindelijk afval in de natuur terecht.
- Wanneer we meer grondstoffen uit de aarde halen dan ze kan produceren, dan ontstaat een keer een tekort.
- Wanneer we veel CO2 uitstoten verstoort dit een evenwicht en zorgt dit voor allerlei kettingreacties.
Bij vrijwel alle milieuproblemen speelt dat we vergeten zijn dat we onderdeel zijn van een groter geheel. We zijn onderdeel van de natuur en hebben de natuur nodig om te overleven. Als we de natuur beschadigen, dan beschadigen we uiteindelijk ons zelf.
Planetaire grenzen
Update 15 september 2023: Ook recent onderzoek laat zien hoe erg we de aarde aan het overbelasten zijn, waardoor deze zichzelf niet kan herstellen. In een nieuw artikel in het wetenschappelijke tijdschrift Science Advances waarschuwen onderzoekers dat de aarde momenteel zo onder druk staat dat de stabiliteit die het leven op aarde kent hierdoor in gevaar dreigt te komen.
De wetenschappers bouwen voort op onderzoek uit 2009 naar de zogenoemde ‘planetaire grenzen’. Er zijn negen grenzen vastgesteld: de opwarming van de aarde, het verlies van biodiversiteit, de stikstofkringloop/fosforkringloop, het gat in de ozonlaag, oceaanverzuring, waterschaarste, landgebruik, chemische verontreiniging en deeltjes in de atmosfeer.
Geschikt om te duren
De mens staat niet boven de natuur, maar is onderdeel van de natuur. De natuur is dus niet iets wat alleen nodig is voor dieren, maar een voorwaarde om als mens te overleven.
De letterlijke betekenis van het woord duurzaam is ‘geschikt om te duren’. Niet duurzaam betekent dan ook ‘niet geschikt om te duren’. Oftewel niet vol te houden op de lange termijn.
Duurzaamheid is dan ook een noodzaak. Alleen wanneer we leren leven in evenwicht met planten, dieren en andere organismen om ons heen, is er een toekomst.
Hoe we problemen ook willen oplossen – met innovatie of consuminderende groei – op lange termijn moet duurzaamheid betekenen samenleven met de natuur zonder meer te nemen dan de natuur kan leveren.
Zonder natuur geen mens…
