Je vraagt je misschien af wat sociaal ondernemen nu precies inhoudt.

Sociaal ondernemen betekent niet alleen winst maken, maar ook (positieve) impact maken. Met je bedrijf meewerken aan een oplossing van maatschappelijke problemen en daarmee tegelijkertijd ook geld verdienen. Een sociale onderneming is een combinatie van een goed doel en een traditioneel bedrijf.

Bij een traditioneel bedrijf staat winst maken voorop, beslissingen worden genomen om de winst zoveel mogelijk te optimaliseren. Dit wil niet zeggen dat een traditioneel bedrijf niet kan kiezen om bijvoorbeeld een duurzaam product aan te bieden, maar hierin zal vooral de afweging gemaakt worden of er (meer) winst gemaakt kan worden met een duurzaam product. Een traditioneel bedrijf is er vooral voor de aandeelhouders van het bedrijf.

Bij sociale ondernemingen staat winst niet op de eerste plaats, positieve impact maken is het belangrijkste. Wat niet betekend dat een sociale onderneming geen winst maakt. Winst maken is nodig om voort te bestaan en om te groeien, maar komt op de tweede plaats. Een belangrijk verschil met een goed doel is dat een sociale onderneming door deze winst zelfvoorzienend is en niet afhankelijk is van giften en subsidies. Het is een zakelijke benadering van maatschappelijke problemen en het creëren van positieve veranderingen in de samenleving.

Een sociale onderneming is dus een combinatie van een goed doel en een traditioneel bedrijf, waarbij een goed doel afhankelijk is van giften en donaties, is een sociale onderneming zelfvoorzienend.

Onderstaand diagram laat dit ook goed zien, waar een traditioneel bedrijf puur financieel gedreven is en een goed doel vooral gaat voor maatschappelijk waarde, zit een sociale onderneming hier precies tussenin.

Verschillende gradaties van sociaal ondernemerschap

De balans tussen winst en impact is voor elke sociale onderneming anders. Waar de ene onderneming ervoor kiest om helemaal geen winst uit te keren en de winst volledig te herinvesteren, vindt de andere sociale onderneming winst uitkeren wel belangrijk. Hierin is geen goed/fout.

Zelf denk ik bijvoorbeeld dat het wel belangrijk is dat een bedrijf (beperkt) winst kan uitkeren, omdat dit ook de deuren opent voor bijvoorbeeld het aantrekken van financiering. Hierdoor wordt naar mijn idee een sociale onderneming niet enkel een ideologische oplossing, maar kan het in de toekomst ook de standaard worden voor ondernemerschap.

Waarom zou een ondernemer met een traditioneel bedrijf dat veel maatschappelijke schade veroorzaakt hier wel geld mee mogen verdienen, maar een ondernemer die de wereld verbeterd niet?

Winst uitkeren is naar mijn idee goed voor de acceptatie van sociale ondernemingen, zolang dit maar op een eerlijke en transparante manier gebeurt.

Veel gebruikte definitie van sociaal ondernemerschap

Natuurlijk kan iedereen zijn onderneming sociaal noemen, het risico ligt dan op de loer dat dit enkel marketing is. Vandaar dat een duidelijke definitie van sociaal ondernemerschap belangrijk is.

Een veel gebruikte definitie van een sociale onderneming is de definitie die zowel de Europese Commissie als de Sociaal Economische Raad (SER) gebruikt. Hierin staan de volgende criteria:

• Onderneemt allereerst vanuit een maatschappelijke missie (impact first).
• Maakt impact als zelfstandige onderneming die een dienst of product levert.
• Heeft een verdienmodel.
• Ziet winst als middel, niet als doel.
• Is transparant en eerlijk naar iedereen.
• Is sociaal in de wijze waarop de onderneming wordt gevoerd.
• Baseert bestuur en beleid op gelijke invloed van alle betrokkenen.

Natuurlijk kan een onderneming deze criteria op verschillende manieren invullen, een manier om ondernemingen te helpen om criteria objectiever in te vullen is o.a. de Code Sociale Ondernemingen. De Code omvat 5 principes, die tezamen laten zien waar sociaal ondernemen voor staat.

Elk van de 5 principes wordt in de Code gevolgd door een praktische uitwerking. De sociaal ondernemer kan ervoor kiezen die principes – en daarmee de Code – te onderschrijven. Voegt de onderneming ook echt de daad bij het woord en doorstaat deze de beoordeling door de Review Board, dan wordt de sociale onderneming opgenomen in het Register Sociale Ondernemingen.

Voorbeelden van sociale ondernemingen

Als sociale onderneming zijn er allerlei gebieden waar je impact kunt maken. Om sociaal ondernemerschap wat tastbaarder te maken geef ik graag verschillende voorbeelden.

Arbeidsparticipatie: Er zijn veel mensen die moeilijk aan het werk komen bij traditionele bedrijven, bijvoorbeeld omdat ze een beperking hebben of verleden wat het moeilijk maakt om aan een baan te komen. Er zijn veel sociale ondernemingen die deze mensen wel een kans geven, bijvoorbeeld Heilige Boontjes dat door de verkoop van koffie jongeren met afstand tot de arbeidsmarkt een kans geeft.

Een eerlijke keten: Van veel producten die we kopen weten we niet waar ze vandaan komen. Vaak leidt dit ertoe dat er veel onrecht plaats vindt in de keten. Bijvoorbeeld door kinderarbeid, slechte arbeidsomstandigheden, slechte lonen en schade aan natuur. Veel sociale ondernemingen proberen dit aan te pakken. Bijvoorbeeld Wakuli dat de koffieketen korter, transparanter en eerlijker wil maken.

Duurzaamheid: Veel producten worden geproduceerd op een manier die schadelijk is voor onze planeet. Bedrijven als Fairphone willen daar verandering in brengen. Fairphone brengt een mobiele telefoon op de markt brengt die duurzaam en eerlijk is gemaakt.

Sociale cohesie: Onze huidige samenleving is individualistisch, dat terwijl elkaar ontmoeten en kennen belangrijk is voor sociale cohesie. Bedrijven als Oma’s soep brengen mensen bij elkaar en hebben daarmee een belangrijke impact in het leven van mensen.

Zorgverbetering: Je gezondheid is erg belangrijk en wanneer je wel ziek wordt wil je graag goede zorg krijgen. Sociale ondernemingen zorgen ervoor dat de zorg verbeterd, een voorbeeld is Healthy Entrepreneurs.  Healthy Entrepreneurs zorgt ervoor dat overal in de wereld toegang is tot basis gezondheidszorg.

Voedselverspilling tegen gaan: Veel voedsel wordt nog steeds weggegooid voordat het ons bord bereikt. Bijvoorbeeld kromme groentes en fruit die niet mooi genoeg zijn om in de winkel te verkopen. Kromkommer wil hier verandering in brengen door te laten zien dat “kromme groenten en fruit net zo lekker zijn als hun rechte broertjes en zusjes én dat ze ook een vaste plek verdienen in het schap.”

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van positieve impact, wil je zelf gaan sociaal ondernemen, dan is het belangrijk om een doel te kiezen dat jezelf raakt. Bekijk voor inspiratie bijvoorbeeld de 17 doelen die de wereld verbeteren.

Een gezonde balans tussen uitkeren en herinvesteren

Een sociale onderneming kan winst maken, wel is het belangrijk dat de winst in verhouding staat met de impact. Dit kan bijvoorbeeld door dit te borgen in statuten.

Zo hebben diverse sociale bedrijven in hun statuten opgenomen dat bij uitkering van dividend er een vast percentage naar een maatschappelijk doel gaat. Op deze manier is de enige manier om meer dividend uitkeren, ook meer geld uitkeren aan een maatschappelijk doel.

Impact meetbaar maken

De meeste traditionele bedrijven rapporteren cijfers als omzet, kosten en winst. Gezien impact voorop staat is het belangrijk om als sociale onderneming deze impact ook meetbaar te maken en te rapporteren. Door dit te doen zorg je ervoor dat je kunt sturen op impact en daarmee de impact kunt maximaliseren.

Impact meten is ook belangrijk om de claims die je maakt te onderbouwen, als je bedrijf zegt mee te helpen aan positieve verandering, dan is het ook goed dit concreet te maken. Hiermee voorkom je dat uiteindelijk toch winst de boventoon gaat voeren en je impact vooral voor de bühne is.

Verder helpt impact meten ook voor de motivatie bij jezelf en de betrokken partijen. Niks is gaver om te zien dat je bedrijf aantoonbaar positieve impact maakt.

Impact meten en zichtbaar maken zorgt dus voor:

• De mogelijkheid tot sturen op impact
• Het kunnen onderbouwen van impact claims
• Extra motivatie voor jezelf, medewerkers en andere betrokkenen

Het is belangrijk om goed te bekijken hoe je die impact zo eerlijk mogelijk meetbaar kunt maken. Dit kun je doen door bijvoorbeeld alle stakeholders te betrekken bij de meetmethode, om zo tot een eerlijke manier van meten te komen.

Gezien een sociale onderneming niet enkel rekening houdt met de aandeelhouders, is het ook logisch om publiek verantwoording af te leggen. Dit kan bijvoorbeeld door jaarlijks de impact publiek te publiceren. Net als een traditioneel beursgenoteerd bedrijf jaarlijks een jaarverslag maakt, kan een sociale onderneming jaarlijks een impact report maken.

Zie als voorbeeld bijvoorbeeld het Impact report 2021 van Wakuli, het impact report 2021 van Fairphone, Andere bedrijven kiezen voor een laagdrempeligere aanpak, zoals Kromkommer met het Impact A4tje.

Samengevat

Sociaal ondernemen is een vorm van ondernemen waar de maatschappelijke impact voorop staat. Er kan winst gemaakt worden, maar de uitkering van winst staat wel in verhouding met de sociale impact. Een sociale onderneming houdt rekening me alle betrokkenen en is transparant naar buiten toe. Daarbij hoort verantwoording afleggen door zaken als impact en beloning te rapporteren.